رنتن پہاڑی غزل نمبر۔۔۔ ہک تاریخی دستاویز

شاعری سارے انساناں نی مادری زبان ای۔ شاعر غیر جانب دار مورخ ہونا آ۔ اوہ اپنے عہد نے معروضی حالات، مسئلیاں تے روائتاں قدراں کی محفوظ کرنے نے نال نال اپنے لوکاں کی نویں زمانے ناں شعور دینے ناں فرض وی ادا کرنا۔ پہاڑی غزل وچ معروضی حالات تے مسئلیاں کی موثر انداز وچ شاعر موضوع سخن بنانے پیئے۔ "رنتن” ناں یوء غزل نمبر اس حوالے نال بہوں وقیع آ جے اس وچ پہاڑی زبان نے سارے لہجیاں کی کہٹھا کرنے نی جہدی کیتی گئی۔ ممتاز غزنی ہور لخنے۔۔۔

"پہاڑی زبان ناں کتابی سلسلہ "رنتن” وی اسے واستے چھاپن ہوناں تاں جے اپنی ماء بولی کی بچایا گچھے۔ اس نی سب تھوں خاص گل اے دی کہ اِس وچ ہر لہجے نی پہاڑی والے موجود دے۔ کیاں جے اِتھیں لخی دے گل بائی جانی۔ اس گلا سارے اِنیں نا تلفظ وی سکھنے تے سمجھنے۔ علاقائی زبانیں نے لہجے یے اس نی خوبصورتی ہونی۔”۔

ادب نے بادھے نی منیاد کسے وی زبان نے لوک ادب اپر رکھی گشنی۔ میاں کریم اللہ قریشی ہور فرمانے۔۔۔۔

"کسے وی زبان ناں قیمتی ورثہ اس ناں لوک ادب ہونا، جیہڑا اس زبان نے عظیم ماضی ناں تعین کرنا۔ لوک ادب وچ قصے، کہانیاں، آخان تے گیت وغیرہ شامل ہونے۔ پہاڑی زبان وی اس ورثے سی مالو مال ای۔”۔

پہاڑی زبان وچ لوک ادب سینہ بہ سینہ تے نسل در نسل منتقل ہونا رہیا۔ کشمیر سی کہنی تے ہزارہ ، مری، گلیات تے کہوٹہ تک لوک زمی داری یا محنت مزوری کرنے سے تے پڑھے لخے لوک بہوں کہٹ سے۔ اس واستے پہاڑی زبان وچ لخے پڑھے ناں کم نآء ہوئی سکیا۔ فر جموں کشمیر وچ زباناں تے کلچر اکیڈمی وچ پہاڑی زبان ناں شعبہ بننے نال لخے پڑھے نے کمے کی بادھا لبھا۔ اس تھیں پہلیاں ذاتی سطح اپر لخاری جہدی کرنے سے پر وہاء بہوں مؤثر نیسی۔ فر غزل واستے زبان وچ صرف لخنے پڑھنے ناں ہونا ضروری ناء بلکن زبان ناں بہوں ترقی یافتہ وی ہونا ناگزیر آ۔ پروفیسر اشفاق کلیم عباسی ہور اس نی وضاحت اسرے کرنے اے۔۔۔۔

"غزل اپنے مزاج وچ بہوں نازک، نفیس تے اچیچی صنف ای۔ اس وچ صرف نازک، رواں، سبک تے نرول لفظ یے اپنی جاء بنائی سکنے تے غزل نے مزاج ناں حصہ بنی سکنے اے۔”۔

آزاد کشمیر وچ ڈاکٹر محمد صغیر ہوراں کہلیاں ہک اکیڈمی جتنا کم کیتا۔ سردار مسعود آکاش ہوراں سن دو ہزار وچ "دیوان آکاش” چھاپیا سا۔ سلیم شوالوی تے مرزا آصف بیگ ہوراں نی مادری زبان پہاڑی نیسی پر انھاں اس نی بہوں خذمت کیتی۔ شکیل اعوان ہوراں نیاں ماء بولی واستے خدمات کسے تعارف نیئاں متھاج نیئیاں۔ پروفیسر اشفاق کلیم عباسی ہوراں ناں شعری مجموعہ "نویں سویل” واقعی پہاڑی زبان واستے ہک نویں سویل ای۔ کہوٹہ والے پاسے عبدالرحمن واصف ہور پہاڑی زبان نے صاحب اسلوب شاعر اے۔ انھاں نی غزل ناں نویکلیت انھاں کی منفرد تے ممتاز بنانا آ۔ ہن پہاڑی زبان نی غزل کسرے پینڈا کچھنی اس بارے وچ پروفیسر اشفاق کلیم عباسی ہور آخنے۔۔۔۔

"پشلیاں دو دھائیاں پہاڑی زبان نے شعری ادب بالخصوص غزل نی ترقی تے بادھے تائیں بہوں خاص رئیاں۔ اس عرصے نے دوران پہاڑی زبان وچ کئی شعری مجموعے چھپی تے ساہمنے آئے تے ہن انھاں نی گنتری ویلا لنگھنے نے نال بدھنی جلنی۔ اساں آخی سکنے آں جے پہاڑی غزل ہتھاں ہتھاں ٹرنے نیں مرحلے تھیں اپر اٹھی تے اپنے پیراں اپر کھلنے سی بعد نسنی جلنی ۔ تے وہاء وی اس تیزی نال جے اس نے نالے نیاں دووئیاں مادری زباناں نی غزل اس کی رشک نال دکھنی۔ اس حوالے نال اج نی پہاڑی غزل اپنی بحر، زمین، ردھم، ترنم، موسیقیت، خیال، مضامین تےقافیے ردیف نیں حسن ناں ہک پہرپور شہکار ثابت ہونی جلنی”

رنتن غزل نمبر وچ تساں کی دو درجن شاعراں نیاں غزلاں ناں انتخاب پڑھنے ناں موقع لبھسی۔ اوہ طالب علم جیہڑے تحقیقی مقالے لخنے انھاں واستے وی یوء انتخاب بہوں فائدہ مند ہوسی۔ کج شعر دکھو۔۔۔۔

اُنج تاں غرور پئے کرو ماضی نی شاناں پر
مِٹّی وی باہنے رہیا کرو کچے مکاناں پر
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ اشفاق کلیم عباسی

کَیڑ آئی جَندرے چاہڑن دی
اَساں سمجھیا اَج رہائی ہے
۔۔۔۔ کریم اللہ قریشی

جس کی دنیا کرے قبول سلیم
اس نی رتی وی سیر ہونی ای
سلیم شوالوی

اپنی ماء نے سِر نی چادر
پُتَر لِیراں، لِیراں بَنڈَن
۔۔۔۔۔۔ ڈاکٹر فاروق انوار

زمانے پَہر نے شوقاں نا، اخیری فینصلہ یوء سا
کسے نی ہِک نظر ہوسی، تے گَل بَنسی نے تاں سنگیو
احمد ریاض

اوخا عشق ناں پَہاڑہ پَڑھیا
دو دُونی ، ہِک دُونی کِیتی
شکیل اعوان

عِشقے نے میں اُس درجے وِچ داخل ہوئی اَچّھاں
نعرہ لائی انالحق ناں تے پاگل ہوئی اَچّھاں
ڈاکٹر محمد صغیر

خوش وے بندہ جس ویلے وی دسناں اپنی ماؤ کی
جسلے کوئی وی روئے تے آخے     "ہائے! او مائے”
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ تیمور ذوالفقار

باہرا تے بس ٹھیک آ سب
چور تے اندر خانے پئے
۔۔۔۔۔۔۔ عبدالرحمان واصف

کَدے کَدے تقریراں کرنے
چُپ اَکّھیں تے کَلّے اَتھروں
۔۔۔۔۔ شاہد ریاض عباسی

طُور نی اَگ نانہہ لَوڑ
اپنے سیکے تَپ
۔۔۔۔۔۔۔۔ مسعود آکاش

ساہڑا مان لِخاری سارے
جہیڑے اَج کَل پہاڑی لِخنے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ سعدیہ خان

جیہڑا رَنگ اُس چَنگا لَگّے
اُس رَنگے وِچ رَنگی دِکھّاں
۔۔۔۔۔ حمید کامران

اَس تآں جِینے رَئے آں غزنی
ساہڑے ہُن تک ٹَہارے جِینے
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ممتاز غزنی

جِیہر وی دِکھّو تہوخے بازی
بے نَسلاں نَل سَنگ نانہہ رَکھیا
۔۔۔۔۔۔۔۔ نعمان عباسی

گَل سَچّی سَچّی بانے یاں
اَس مَندیاں تاں آخانے یاں
۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔۔ ذی ایم بسمل

دل کی مُٹھّا کِیتا جِسلے
فِر کَیہہ کالی رات سی ڈَرناں
۔۔۔۔۔۔۔۔ منیر عباسی

ہِکّے کَم آ اپناں قاصر
آپے کی سرکار میں لوڑاں
۔۔۔۔۔۔۔۔ نذیر اعوان قاصر

ہِک ویلا سا کَہڑی کَہڑی ناں سَنگ ہونا سا رَاشِد
ہُن تے اپنے آپ کی ملیاں کَئی زمانے ہوئی گے
۔۔۔۔۔۔۔ راشد عباسی

#راشدعباسی